Je kent het wel, de vraag die als eerste wordt gesteld op een event of feestje: “Wat doe jij?” Ook al zou “Ik doe (ook) maar wat.” een perfect antwoord kunnen zijn, doelt de vraag vooral op wat voor werk je doet. Afhankelijk van je antwoord willen mensen geïnteresseerd een babbeltje met je slaan, of zoeken ze subtiel een ander tafeltje op. Dit komt omdat we anderen en onszelf beoordelen op basis van onze jobs, functie(titel)s en carrières. En dat kan dan weer leiden tot wat de Britse filosoof Alain de Botton ‘statusangst’ noemt. Statusangst is een veelvoorkomend probleem in onze maatschappij, waar werk en identiteit steeds meer met elkaar verstrengeld raken. In deze blog zoom ik in op wat statusangst is, hoe het je carrièrekeuzes beïnvloedt en wat je eraan kan doen.
Wat is statusangst en wanneer duikt het op?
Hoe je het ook draait of keert, iedereen geeft om status – de ene al wat meer dan de andere. Status gaat over je maatschappelijke positie, over de waarde en het aanzien dat anderen je geven. Een hoge status voelt goed, want het zorgt ervoor dat je ‘erbij hoort’. Bovendien biedt het loopbaankansen, vrijheid, financiële middelen en het gevoel gewaardeerd te worden.
Every time a friend succeeds, I die a little.
– Gore Vidal, schrijver
Statusangst gaat over de angst dat om niet te voldoen aan het maatschappelijk ideaal van succes. Angst om tekort te schieten, niet gezien of gewaardeerd te worden. Iedereen krijgt hier op de een of andere manier mee te maken, bijvoorbeeld bij een ontslag, als een collega promotie maakt of wanneer een goede vriend een groter huis koopt. Statusangst is niet zozeer jaloezie, maar eerder een existentiële angst om te mislukken als mens.
Of zoals de Botton het stelt:
Statusangst is de prijs die we betalen voor de erkenning van het voor iedereen zichtbare verschil tussen een succesvol en een onsuccesvol leven.
– Alain de Botton, filosoof en schrijver
Waarom werkt statusangst zo belemmerend?
We maken ons zo druk over onze status omdat ons zelfbeeld wordt bepaald door de oordelen van de mensen tussen wie we leven. De Amerikaanse filosoof en psycholoog William James zei ooit dat er niets erger is dan een onopgemerkt bestaan te leven. Niet gezien worden – omdat je bijvoorbeeld genegeerd wordt wanneer je ergens binnenkomt – kan je zo diep raken omdat de mens van nature onzeker is over z’n kwaliteiten. Hierdoor wordt wat anderen van ons denken cruciaal voor ons zelfbeeld. En steeds vaker hangt dat oordeel af van het werk dat we doen.
Daarbij komt dat we – in theorie – alles kunnen worden wat we willen. Dat geeft de indruk dat je volledig verantwoordelijk bent voor het al dan niet hebben van een boeiende job. Alain de Botton verwijst naar het feit dat armen vroeger “unfortunates” werden genoemd en vandaag “losers”. Als je je identiteit dan ook nog eens volledig aan je werk ophangt, zorgt dat voor een enorme druk en veel stress.
Je job zegt natuurlijk wel iets over wie je bent, maar het wordt problematisch als je hele identiteit ervan afhangt. Als je veel ophangt aan je werk, verlies je ook veel op het moment dat je je job verliest door ontslag, een faillissement, enz. Je verliest niet alleen je inkomen, maar ook je zelfvertrouwen krijgt dan een serieuze knak.
Als loopbaanbegeleider en ervaringsdeskundige ben ik je grootste supporter als je je statusangst wilt overwinnen.
– Charline Neyrinck, loopbaanbegeleider
Hoe statusangst je carrièrekeuzes kan beïnvloeden: enkele voorbeelden
Als statusangst de overhand neemt, kan dit ook je carrièrekeuzes beïnvloeden. Zo kan het ertoe leiden dat je een job met status niet durft te verlaten, ook al maakt die je ongelukkig. Dat zag ik ook in mijn eigen praktijk voor loopbaanbegeleiding.
1. Van burn-out naar creativiteit
Een coachee had een burn-out gekregen door de hoge werkdruk als HR-manager. Tijdens een traject loopbaanbegeleiding werd duidelijk dat haar interesse vooral uitgaat naar creatieve projecten. Ze bleef niet bij de pakken zitten, want tijdens haar herstelperiode leerde ze schilderen, pottenbakken en fotografie. Ze bleek erg veel talent te hebben. Meer en meer werd duidelijk dat ze niet terug wilde naar haar huidige job, maar iets hield haar tegen.
Tijdens een van de loopbaansessies kwam de coachee tot inzicht dat ze bang was om niet goed genoeg gevonden te worden door haar omgeving. Een angst die haar al sinds haar jeugd achtervolgde omdat ze geen hoger diploma had. In haar carrièrekeuzes had ze zich vooral laten leiden door fancy functies met veel aanzien en chique bedrijfswagens. Uiteindelijk besefte ze dat ze gelukkiger zou zijn als ze haar passie volgde in plaats van vast te houden aan een job omwille van de status.
Een dure auto is geen teken van succes als je ermee naar een job rijdt die je niet leuk vindt. Denk goed na over wat je belangrijk vindt.
2. De keuze voor minder aanzien
Status(angst) kan ook in de weg staan als je bewust kiest voor een functie met minder ‘aanzien’. Recruiters begrijpen het niet altijd als iemand met een academische achtergrond solliciteert voor een functie die geen diploma vereist. Of als een net afgestudeerde hogeropgeleide een heel andere richting inslaat.
Zo was er een arts met een passie voor yoga en meditatie. Hij was bezorgd om door zijn collega’s als ‘wollig’ te worden bestempeld wanneer hij de stap zou zetten om zelf yogalessen te geven. Daarnaast maakte hij zich druk over de opmerkingen die hij kreeg vanuit zijn thuisomgeving. Zij zouden het zo’n zonde vinden als hij niets meer zou doen met het diploma waar hij zo hard voor had gestudeerd.
3. Mijn eigen ervaring met statusangst
Zelf ervoer ik ook statusangst toen ik de overstap maakte van advocaat naar coach. Toen ik besloot om de balie te verlaten om coach te worden, stelde ik vast (of was het mijn interpretatie?) dat er op een andere manier werd gereageerd wanneer mijn antwoord op de vraag “Wat doe je?” veranderde van “Ik ben advocaat” naar “Ik ben coach”. Ik betrapte mezelf erop dat ik mijn antwoord dan ook aanpaste en de behoefte voelde om mijn achtergrond in de advocatuur te vermelden.
Ook had ik het idee dat ik mezelf nu meer moest bewijzen. Alsof de titel van advocaat een inherent kwaliteitslabel draagt, terwijl je je als coach meer moet verantwoorden en bewijzen. Het feit dat in de media regelmatig wordt uitgesmeerd hoe allerlei coaches als paddenstoelen uit de grond schieten, en ze wel eens afgeschilderd worden als charlatans, voedde mijn onzekerheid.
5 tips om statusangst te overwinnen en jezelf niet kwijt te geraken tijdens je carrière
Gelukkig valt statusangst te overwinnen. Ik deel graag enkele tips vanuit mijn ervaring als loopbaancoach die helpen om te durven gaan waarvoor je wil staan.
1. Besef dat je meer bent dat je job
Als loopbaanbegeleider help ik mensen hun passie of missie te ontdekken, maar niet iedereen hoeft zijn geluk in zijn werk te zoeken. Het is belangrijk te beseffen dat je meer bent dan je job of studie. Een gebrek aan status betekent niet dat je minder waard bent als mens.
Denk dus niet:
“Ik heb geen (universitair) diploma, dus ik ben mislukt.”
maar wel:
“Ik heb geen (universitair) diploma, maar dat heeft niets met mijn waarde als mens te maken.”
2. Herdefinieer je identiteit met dingen die je niet kan kwijtraken
Stel je op een feestje eens een keer niet voor aan de hand van je job. Identificeer jezelf met dingen die je niet zomaar kan verliezen, zoals eigenschappen of talenten. Bijvoorbeeld: je gevoel voor humor, jouw oog voor detail of je loyaliteit. Of vertel wat je favoriete manier van reizen is, welke boeken je graag leest of waar je energie van krijgt.
Door over andere dingen te praten dan je werk, gaan die vanzelf meer horen bij wie je bent. Dan wordt het ook minder eng om een specifiek deel van je identiteit te verliezen. Het resultaat: je leven wordt niet alleen veel rijker, maar ook een stuk minder stressvol.
3. Luister naar je lijf
Je lichaam liegt niet. Voel je je goed bij je carrièrekeuzes? Of voel je stress en ongemak? Dit kan je helpen om te bepalen of je keuzes zuiver zijn of beïnvloed worden door statusangst.
4. Vertraag
Inzicht in statusangst kan helpen om te beseffen dat status niet zo belangrijk is als je zou denken. Vooral als je een drukke job hebt, is het belangrijk ruimte te maken voor andere dingen. Hoe meer tijd je aan je werk besteedt, hoe belangrijker het voor je wordt om rust en ruimte te creëren. Het antwoord op statusangst is vertragen en beseffen dat er meer is in het leven dan het najagen van succes.
5. Omring je met een supportersclub
Je eigen pad durven bewandelen is meestal niet de makkelijkste weg, wél de moedigste. Statusangst overwinnen vraagt heel wat moed. Daarom kan het helpen om je te omringen met mensen die je aanmoedigen en steunen. Zoek je eigen supportersclub en durf hulp in te schakelen. Die supporters kunnen vrienden, familie, een coach of andere hulpverlener zijn. Je moet het zelf doen, maar je hoeft het niet alleen te doen.
Ik supporter graag voor je!
Als loopbaanbegeleider en ervaringsdeskundige ben ik je grootste supporter als je je statusangst wilt overwinnen. Vraag je je af hoe loopbaanbegeleiding in z’n werk gaat én hoe je voordelig loopbaanbegeleiding kan volgen? Dat lees je hier. Klaar om aan de slag te gaan? Dan kan je een gratis kennismakingsgesprek aanvragen.
Meer lezen over statusangst?
Deze boeken raad ik je aan:
- Ode aan de arbeid, Alain de Botton
- Statusangst, Alain de Botton
- Filosofie voor een weergaloos leven, Lammert Kamphuis
