Het leven van een perfectionist kan best vermoeiend zijn. Dat bedoelen we niet verkeerd: perfectionisme is een prachtige karaktereigenschap, want ze staat voor moed, doorzettingsvermogen en hulpvaardigheid. Maar wanneer de balans zoek is, kan het ook je leven beheersen. Daarom vertellen we je graag hoe perfectionisme ontstaat, wanneer het ‘te’ wordt en hoe je het evenwicht weer vindt.
First things first: wat is perfectionisme?
Van Dale omschrijft perfectionisme als volgt:
per·fec·ti·o·nist (de; m,v; meervoud: perfectionisten)1iem. die streeft naar perfectie
per·fec·tie (de; v; meervoud: perfecties)1afwezigheid van fouten of gebreken; = volmaaktheid
Perfectionisme is het verlangen naar volmaaktheid. Helaas moeten we je dan op voorhand al teleurstellen. Volmaaktheid bestaat niet. De definitie van Van Dale zegt het zelf al: je strééft naar perfectie, je bereikt het niet. Ook Salvador Dalí wist dat maar al te goed:
“Have no fear of perfection … You’ll never reach it.” – Salvador Dalí
Wil je je leven leven, dan is het essentieel dat je leert omgaan met fouten. De dingen lopen nu eenmaal niet altijd zoals jij het voor ogen had.
Het portret van een typische perfectionist
In onze coachtrajecten komen we vaak mensen tegen die een vorm van perfectionisme hebben. Ik zeg bewust ‘een vorm van’, want perfectionisme uit zich niet altijd op dezelfde manier. De ene is vooral perfectionistisch op z’n werk, iemand anders dan weer in het huishouden en sommigen projecteren hun perfectionisme op hun uiterlijk of gezonde levensstijl.
Als perfectionist heb je heel wat talenten. Je bent:
- Hulpvaardig: je denkt altijd aan anderen en staat voor iedereen klaar
- Een doorzetter en harde werker: je gaat altijd voor kwaliteit
- Zelfstandig: je neemt graag de controle over iets en kan goed met jezelf samenwerken
- Creatief: je denkt altijd ietsje langer en verder na, tot je een creatieve oplossing vindt
Een beetje perfectionisme is dus helemaal niet erg. Maar daar zit het probleem: ‘een beetje’ staat niet in het woordenboek van een doorgewinterde perfectionist. Want dan blijf je altijd maar de grens verleggen en zet je overal het woordje ‘te’ voor. Je wil het té goed doen, té veel controle hebben. En dan gaat het mis. Zoals mijn oma vroeger altijd al zei: “Overal waar je ‘te’ voor zet, is niet goed, behalve ‘tevreden’.”.
Ben je te perfectionistisch? Dan herken je je hier misschien wel in:
- Je bent een zwart-witdenker: ofwel is iets goed, ofwel is het slecht. Je gaat dan ook vaak uit van het ergste. Worst case scenarios, die bedenk je op nog geen seconde.
- Je bent bang om fouten te maken
- Je hebt moeite met het maken van keuzes
- Je voelt je vaak schuldig over iets en neemt alles wat mensen zeggen persoonlijk
- Je schiet snel in de verdediging
- Je hebt vaak last van stress
- Je hebt moeite met het aanvaarden van complimentjes
- Je wil de zaken graag onder controle houden
- Je kan niet meer genieten
- Je cijfert jezelf weg
- Je vertoont uitstelgedrag
- Je piekert erop los
- In sommige gevallen kan je een bepaalde verslaving ontwikkelen
Vraag je je af of je misschien zelf te perfectionistisch bent? Daar hebben we een eenvoudige test voor gemaakt. Beantwoord enkele vragen en ontvang meteen je resultaat.
Tips om met perfectionisme om te gaan
Te perfectionistisch zijn, is duidelijk niet altijd fijn. Gelukkig kan je er wel mee leren omgaan. Meer zelfs: je kan leren om je perfectionisme in te zetten als talent. Om je een duwtje in de goeie richting te geven, hebben we een lijstje gemaakt met 10 praktische tips om van overdreven perfectionist naar gezonde perfectionist te gaan.
Perfectionisme op de lange termijn
Overdreven perfectionisme zorgt voor stress. En een overdaad aan stress kan op de lange termijn serieuze klachten veroorzaken. Door lange tijd aan te veel stress te worden blootgesteld, gaat je lichaam het stresshormoon cortisol aanmaken. Cortisol heeft veel negatieve effecten, zoals de snellere veroudering van je cellen, een vermindering van de immuniteit, een verslechterde leverfunctie, een verhoging van het cholesterolgehalte, enzovoort. Ook komt een burn-out sneller om de hoek loeren wanneer je voor lange tijd onder stress staat. Genoeg redenen dus om ook aan je perfectionisme te werken.
Wil je weten hoe het gesteld is met jouw stressniveau? En vraag je je af of je risico loopt op een burn-out?
Wil je meer weten over burn-out, lees dan hier wat het precies is en hoe je een burn-out kan voorkomen.
Handel je vanuit angst of zelfvertrouwen?
Word je té perfectionistisch, dan kom je makkelijk in een uitputtende spiraal terecht. We leggen even uit hoe die spiraal ontstaat. De basisdrijfveer van perfectionisme is angst. Angst om te falen, angst om niet goed genoeg te zijn of angst voor de meningen van anderen. Een perfectionist doet er alles aan om die ‘doemscenario’s’ te voorkomen en zet ‘moeten’ centraal. “Ik moet altijd gezond eten.” “Mijn werk moet perfect in orde zijn.” “Ik moet de beste mama ooit zijn.” Herkenbaar misschien? Controle is voor een perfectionist heel belangrijk, want het staat gelijk aan zekerheid en rust. Valt die controle weg, dan wordt de angst alleen maar verder gevoed.
Door die krampachtige manier van denken, ontstaat een vicieuze cirkel: je gaat van angst naar controle naar uitputting naar angst, enzovoort.
Gelukkig ligt hier ook de sleutel om je perfectionisme onder controle te krijgen: als angst een negatieve spiraal veroorzaakt, gebeurt het omgekeerde bij zelfvertrouwen. Zelfvertrouwen vormt de basis van gezond perfectionisme. Want als je vanuit zelfvertrouwen handelt, wéét je dat je genoeg kennis en vaardigheden hebt om een goed resultaat te behalen. Je denkt dan ook meer aan wat je zelf nodig hebt dan aan wat anderen van je verwachten. ‘Goed is goed genoeg’ wordt zo je nieuwe mantra.
“What if I fall? Oh but my darling, what if you fly?” – Winnie the Pooh
Waar komt die angst vandaan?
Angst is een oeremotie. Het is een reactie van ons brein om ons te helpen overleven. Wanneer er gevaar dreigt, reageert een deel van ons brein direct. Ons autonome zenuwstelsel wordt geactiveerd waardoor we in de typische fight-flight-fright-modus terecht komen. We gaan letterlijk vechten, vluchten of verstarren. In de oertijd was dat heel handig, zo’n stressreactie. Wanneer je aangevallen werd door een wild dier, bijvoorbeeld, gaven de adrenaline en alertheid die bij stress horen je de kans om beter en sneller weg te vluchten.
In de 21ste eeuw is de kans nogal klein dat je vliegensvlug in een boom moet klauteren om een leeuwenaanval te ontlopen. In deze tijd wordt stress meestal veroorzaakt door emotionele en psychische situaties. De keuzestress, faalangst en prestatiedrang die ons moderne leven met zich meebrengen, is voor veel mensen een grote last. En ondanks het feit dat er geen fysieke bedreiging is, reageert ons lichaam wel zo. Dit betekent dat er een proces van 1.400 biochemische reacties in gang wordt gezet en de bijbehorende hormonen 4 tot 5 uur actief blijven in ons lichaam.
Perfectionisme brengt je hoe dan ook in een staat van stress. Omdat je zelden of nooit de lat zo hoog kunt blijven leggen en je daardoor altijd het gevoel hebt dat je zal falen. En daar is een perfectionist net heel bang voor. Zie je hier ook weer die vicieuze cirkel verschijnen?
Perfectionisme maakt je daarom ook afhankelijk van de continue bevestiging van buitenaf, want alleen dan weet je of je je hoogste doel bereikt heb: de perfectie.
Er zijn twee grote energievreters in ons leven:
- De verwachtingen die wij van anderen hebben
- De verwachtingen waarvan we denken dat anderen ze van ons hebben
Een gemiddelde perfectionist gaat zich zeker herkennen in het tweede punt. De opperperfectionist in allebei.
Vraag jezelf af: wil je je echt laten leiden (of moet ik zeggen lijden) door verwachtingen? Wat zou het je opleveren wanneer je verwachtingen loslaat en jezelf laat zien zoals je bent, met je hoekjes af, met al je tekortkomingen, met al je unieke karaktereigenschappen? Opnieuw: zelfvertrouwen is key!
“There´s a crack in everything, that´s how the light gets in.” – Leonard Cohen
Perfectionisme op je werk
Perfectionisme en de werkvloer, ze gaan bij vele mensen hand in hand. Maar wanneer je perfectionisme uit z’n voegen barst, maakt die combinatie het leven soms ook moeilijker. Ken je dat, dat je overvolle agenda nog voller wordt wanneer jij de laatste puntjes op de i zet, en ze daarna waarschijnlijk nog een of twee keer controleert? Dat je moeite hebt met ‘nee’ zeggen? Dat je moeilijk werk uit handen kan geven en daarom je eigen takenlijst exponentieel ziet groeien? Je blinkt waarschijnlijk uit in je werk, maar ten koste van wat?
Wist je trouwens dat je in 20% van je tijd 80% van je werk verzet? En dat die laatste 20% perfectie 80% van je tijd en energie kost? Als je die laatste 20% nu eens zo zou laten? Kan je je voorstellen hoeveel extra tijd je dan zou hebben? Want zeg nu zelf, een taak die voor 80% perfect is, is – op de schaal van perfectie – toch écht wel oké?
“There is no innovation and creativity without failure. Period.” – Brené Brown
De werkvloer is de perfecte voedingsbodem voor perfectionisten. Je voelt de druk om te presteren, je wil het groepsgevoel bewaren, je wil jezelf bewijzen en je wil niemand teleurstellen. En vaak komt hier ook het impostersyndroom – waarbij je de lat voor jezelf ontzettend hoog legt en je eigen prestaties voortdurend onderschat – vaak naar boven. Je perfectionisme onder controle krijgen op je werk is dus niet eenvoudig. Toch is het mogelijk. Een ervaren loopbaancoach gaat samen met jou aan de slag om je ‘perfectionismeregelaar’ bij te stellen. Balans, dat is het uiteindelijke doel. Tijdens de sessies loopbaanbegeleiding leer je afstappen van je beperkende overtuigingen, kom je opnieuw in contact met je talenten en leer je evenwichtiger in het leven te staan.
Wil je weten of loopbaanbegeleiding jou kan helpen om anders met je perfectionisme om te gaan op je werk? Tijdens een gratis gesprek met een van onze coaches kan je al je vragen stellen.
