Je gedachten zijn krachtig, ze kunnen je dag en nacht bezig houden. Sommige gedachten maken je gelukkig en zorgen ervoor dat je vooruit gaat, andere geven je een vervelend gevoel en zorgen ervoor dat je vast komt te zitten. En dat laatste vaak onterecht. Je negatieve gedachten vloeien vaak voort uit denkfouten, foutjes in je denkpatroon die je zelf misschien niet eens opmerkt, maar die hardnekkig kunnen blijven zitten. Tijd dus om je innerlijke criticus gerust te stellen en je denkfouten om te buigen naar helpende gedachten.
Het ontstaan van negatieve gedachten
Je hoofd, daar is het nooit stil: je onderbewustzijn en bewustzijn reageren voortdurend op prikkels. Die dialoog voedt automatisch je gedachten, of die gedachten nu kloppen of niet. Het gaat dan om ‘the story we are telling ourselves’: onze perceptie van een situatie of onderwerp. Het verhaal dat we onszelf vertellen over deze situatie. Het gaat hier dus niet om de realiteit.
Gedachten die niet kloppen, geven je niet alleen een slecht gevoel, ze kunnen ook je leven een bepaalde richting op sturen. Een voorbeeld: hoe vaker je tegen jezelf zegt dat je nergens goed in bent, hoe harder je dat ook gaat geloven. En dat is nefast voor je zelfvertrouwen. Het is niet de situatie op zich die maakt dat je je op een bepaalde manier voelt of gedraagt, maar de manier waarop je over de situatie denkt. De oorzaak van die foute denkpatronen ligt vaak in het verleden. Misschien werd je vroeger gepest of heb je al heel jong geleerd dat falen geen optie was. De kans is groot dat je dat stemmetje nog altijd hoort. De taak van ons brein is dan ook ons te beschermen. Het wil voorkomen dat we een fout maken, het wil de dingen juist doen en wil jou veilig houden. Dat zorgt ervoor dat ons brein vaak alleen de dingen zien die fout kunnen gaan. Maar als we ons alleen richten op de dingen die mogelijk fout kunnen gaan, dan leven we vanuit angst en vergeten we te leven vanuit vertrouwen.
Denkfouten en perfectionisme
Heb je een perfectionistische persoonlijkheid? Dan heb je misschien ook wel de neiging om in uitersten te denken, waardoor je gedachten je soms ongelukkig maken.
Wil je meer weten over perfectionisme? Lees dan hier ons artikel over wat perfectionisme is. Hier tref je een aantal tips om beter om te gaan met je perfectionisme.
Denkfouten herkennen
Gelukkig is er ook goed nieuws: negatieve gedachten zijn dikwijls het resultaat van denkfouten. En fouten, die kan je rechtzetten. Hoe beter je je eigen foute denkpatronen leert herkennen, hoe eenvoudiger je erop kan inspelen. Zo leer je negatieve gedachten omzetten in positieve. Laten we in dit artikel bij stap één beginnen: denkfouten herkennen. Hieronder nemen we je mee langs de 13 meest voorkomende.
1. Zwart-witdenken
‘Iedereen’, ‘niemand, ‘altijd’, ‘nooit’, ‘alles’ en ‘niets’: het zijn de favoriete woorden van een zwart-witdenker. Iemand die in alles-of-niets-termen denkt, denkt in uitersten. Iets is perfect óf waardeloos, iets is goed óf slecht, iets is eerlijk óf oneerlijk. Daartussen zit volgens het zwart-witdenkpatroon niets.
2. Overdrijven
Eentje die bij dat zwart-witdenken hoort: overdreven reageren. Er gebeurt één keer iets negatiefs en je ziet meteen een patroon. Een voorbeeld: ‘Ik werd afgewezen tijdens een sollicitatie. Zie je wel, ik zal nooit de ideale job te pakken krijgen.’.
3. Stigmatiseren
Je stelt jezelf gelijk aan je tekortkomingen. Je maakt één fout en trekt meteen de conclusie: jij bent een échte sukkel, je bent een waardeloos persoon. Maar zo werkt het niet natuurlijk. Je verwart doen met zijn. Een fout maken, is niet hetzelfde als een mislukking zijn.
4. De oogkleppenvisie
Je richt je alleen op de negatieve aspecten van een situatie en zet oogkleppen op voor de rest. De hele gebeurtenis kleurt daardoor donker. Positieve ervaringen, handelingen of eigenschappen doen er dan niet toe. Ging iets toch goed? Dan zie je dat als puur geluk. Over jezelf kan je moeilijk zeggen dat je competent bent, want daar is te weinig bewijs voor.
5. Gedachtenlezen en toekomstvoorspellen
Je denkt te weten wat anderen zullen denken, zonder het te controleren of te vragen. Daarbij hoort nog een magische eigenschap: je kan in de toekomst kijken en weet van tevoren hoe iets zal aflopen. En die afloop? Die ziet er natuurlijk niet goed uit. Toch bijzonder dat jij dat allemaal kan voorspellen, niet?
6. Emotioneel redeneren
Je baseert je denken en handelen uitsluitend op hoe je je voelt: ik voel mij een mislukking dus moet ik een mislukking zijn. Je denkt dat iets waar moet zijn omdat het zo sterk voelt. Daarbij negeer je bewijzen die het tegendeel aantonen.
7. Uitspraken met ‘moeten’ en ‘zou moeten’
Je legt jezelf en anderen strenge eisen op die niet kunnen worden waargemaakt. De eisen die je stelt zijn te hoog en je velt een extreem negatief oordeel als aan die verwachtingen niet wordt voldaan. Vaak komen de woorden: ‘ik mag niet’ of ‘ik moet’ naar voren in je denken. Bijvoorbeeld: Het is verschrikkelijk dat ik een fout heb gemaakt. Ik vind dat ik foutloos moet werken.
8. Rampdenken
Ook wel doemdenken en catastroferen genoemd. Jouw hersenen puilen uit van de worst case scenarios. Je verwacht altijd het ergste. Daarbij negeer je alle andere – en vaak meer waarschijnlijke – scenario’s. Voor jou is de kans op een slechte afloop altijd hoog.
9. Overgeneraliseren
Als iets waar is in één situatie, trek je je conclusie door naar álle situaties die daar maar op lijken. Zo zie je één mislukking als een herhalend patroon van mislukkingen. Bij één tegenslag denk je dan al snel ‘het lukt me nooit’. Je trekt een verregaande negatieve conclusie, die in geen enkele verhouding staat tot wat er gebeurd is. Bijvoorbeeld: ‘Ik voelde me toen niet op mijn gemak in dat gezelschap, dus ik kan geen vrienden maken’.
10. Personaliseren
Je koppelt elke gebeurtenis en elke reactie aan jezelf. Je bent er bijvoorbeeld van overtuigd dat iedereen constant op jou let. Dat iedereen elke misstap of elk gebrek meteen gezien heeft. En gaat er ergens iets mis? Dan is dat jouw schuld. Je verantwoordelijkheidszin is zo groot dat je je persoonlijk voelt aangesproken in elke situatie.
11. Meten met twee maten
Je hebt voor jezelf andere maatstaven en regels dan voor anderen. Wat je voor een ander normaal vindt, geldt niet voor jou. Jij moet alles goed doen, bijvoorbeeld, maar anderen mogen best fouten maken.
12. Imposter syndroom
Als laatste willen we je graag nog wijzen op een bijzondere denkfout, of eerder: een combinatie van denkfouten en perfectionisme. Het imposter syndroom, ook wel oplichterssyndroom genoemd, waarbij je het gevoel hebt dat je elk moment door de mand gaat vallen als amateur of oplichter.
Denkfouten en negatieve gedachten op het werk
Ook op de werkvloer kan je je soms overrompeld voelen door negatieve gedachten en denkfouten. Niet alleen je werk lijdt daar dan onder, maar ook je algemene gemoedstoestand. Herkenbaar? Tijdens een traject loopbaanbegeleiding kunnen we focussen op je denkpatronen: we bekijken ze met een vergrootglas en geven je handige tools om ze te doorbreken.
Meer weten over loopbaanbegeleiding en of je ervoor in aanmerking komt?
Wil je een vrijblijvende kennismaking inplannen met een coach bij jou in de buurt? Boek dan hier je gratis kennismakingsmoment met een van onze ervaren coaches..
